20.000 ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες

Ιστορίες για ναυάγια. Λέξη συνώνυμη με την καταστροφή, την αποτυχία, την μη ολοκλήρωση, τον θρήνο για τις ψυχές που χάθηκαν για πάντα στην υγρή, θαλασσινή αγκαλιά.

 Επιμέλεια κειμένου: Μαριέττα Χαφή

Όμως τα ξερά κουφάρια τους παραμένουν εκεί όπως κάθε υλικό στοιχείο άλλωστε, να μάς θυμίζουν, να μάς ταξιδεύουν και γιατί όχι να μάς εξάπτουν την φαντασία με μύθους και πλανέματα κάποιων αλλοτινών χρόνων και εποχών…

Ούτε ένα, ούτε δύο αλλά 20.000 ναυάγια υπολογίζεται ότι βρίσκονται κάτω από την θαλάσσια επιφάνεια της όμορφης και νησιωτικής χώρας μας.

Τα πλοία αυτά καλύπτουν χρονικά μια περίοδο 4.500 χρόνων ναυτικής ιστορίας, μιας και ποτέ δεν μάς έλειψε ούτε η ιστορία ούτε η ναυτική παράδοση. Ας περιπλανηθούμε μαζί στον βυθό, θαυμάζοντας την ανεκτίμητη πολιτιστική μας κληρονομιά.

Όσοι και όσες από εσάς έχετε κάνει το ταξίδι στα.. Αντικύθηρα να ξέρετε ότι στις βραχονησίδες Θυμωνιές, δίπλα στο ακρωτήρι Γλυφάδα, εντοπίστηκε το γνωστό, ιστορικό ναυάγιο των Αντικυθήρων του 120-80 π.Χ.

Ενώ στον όρμο της πανέμορφης Πύλου η Capitana Bey, ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, καθρεφτίζει το κόκκινο λιοντάρι της πρύμνης της, όταν είναι ήρεμα τα νερά. 

Ένα πλοίο φάντασμα, μιας και ο ιδιοκτήτης του δεν βρέθηκε ποτέ είναι αραγμένο στην παραλία της Σελινίτσας, κοντά στο Γύθειο, σε απόσταση περίπου 5χλμ 

Πρόκειται για το φημισμένο ναυάγιο Δημήτριος. Οι φήμες λένε ότι ήταν ένα από τα πολλά παράνομα τσιγαράδικα της εποχής και φυσικά ανήκει στην πρόσφατη ιστορία. Απλά, το συγκεκριμένο ναυάγιο αποτελεί πόλο έλξης για τουριστικούς καθαρά λόγους.

 Συνεχίζοντας την περιπλάνηση μας, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα θαλάσσιο υποβρύχιο, αρχαιολογικό πάρκο, αφού, χωρίς υπερβολή, τα ναυάγια στη νήσο Σαπιέτζα, στα νότια της περήφανης Μεθώνης, είναι αναρίθμητα πολλά.

Η ανακήρυξή της, το 2008, στην 4η καλύτερη παραλία του κόσμου από διάσημο τουριστικό έντυπο, έχει κάθε λόγο να κάνει υπερήφανους τους Ζακυνθινούς. Να λοιπόν που ένα «Ναυάγιο» μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για μια παραλία ονειρική και ονειρεμένη! 

Οι άσπρες βραχώδεις πλαγιές, σε συνδυασμό με τα σμαραγδένια νερά του Ιονίου και την πλούσια άμμο, οφείλουν το όνομα τους σε ένα μεταγενέστερο ναυάγιο ενός λαθραίου τσιγαράδικου που ο καπνός των τσιγάρων του «έσβησε» πριν καν ανάψει το 1983!

28.000 χάλκινα νομίσματα, ένας αμφορέας, τρεις μυλόπετρες και μια άγκυρα από μολύβι, ήρθαν στην επιφάνεια το καλοκαίρι του 2000, στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Αστυπάλαιας. Το ποσό ρεκόρ των αρχαίων νομισμάτων ανέσυραν Καλύμνιοι σφουγγαράδες ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι είναι το σημαντικότερο ναυάγιο χρηματαποστολής με ημερομηνία βύθισης … το 288 μ.Χ.!!!

Έτσι λοιπόν δεν είναι τυχαίο που η θαλάσσια περιοχή αυτού του όμορφου νησιού της Δωδεκανήσου έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογική, μιας και δύο χρόνια μετά και, συγκεκριμένα, το καλοκαίρι του 2001 εντοπίστηκαν άλλα τέσσερα ναυάγια που χρονολογούνται από τον 3ο π.Χ έως τον 3ο μ.Χ αιώνα! 

Και ολοκληρώνοντας με την Αστυπάλαια, σάς πληροφορούμε ότι η νησίδα με το όχι και τόσο κολακευτικό όνομα «Σκρόφα», πήρε το όνομά της από ένα ναυάγιο που γέμισε την θάλασσα σκρόφες δηλαδή γουρούνες λατινιστί! 

Συνεχίζοντας το υποβρύχιο ταξίδι μας στη ιστορία, αγκυροβολούμε στην ταραγμένη περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και καταδυόμαστε στον βυθό του κορινθιακού κόλπου στην «μικρογραφία της Μεσογείου» όπως τον έχουν χαρακτηρίσει. 

Εκεί λοιπόν σε κορινθιακό και πατραϊκό «κοιμούνται» 14 ναυαγισμένα πλοία πολεμικά που βυθίστηκαν, είτε από νάρκες, είτε από αεροπορικούς βομβαρδισμούς ή σαμποτάζ. 

Τη μεγαλύτερη θέση από όλα καταλαμβάνει ένα βρετανικό αντιτορπιλικό. 

Τέλος σε μια προγενέστερη ιστορική περίοδο συναντάμε στην συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή συντρίμμια από την ναυμαχία της Ναυπάκτου στις 7 Οκτωβρίου του 1571.

 Το 90% των ναυαγίων που έχουν εντοπιστεί στη Μεσόγειο, βρίσκεται στην θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου, στη μήτρα του ελληνικού πολιτισμού. 

Στις 21 Νοεμβρίου του 1916 ο επιταγμένος (από τις 13/11/1915) από το βρετανικό ναυτικό, Βρετανικός τελεί χρέη πλωτού νοσοκομείου με ακτίνα δράσης την περιοχή του ανατολικού Αιγαίου και της Μέσης Ανατολής, από όπου παραλάμβανε και μετέφερε ασθενείς στη Μεγάλη Βρετανία. 

Όμως εκείνο το ταξίδι για το μεγάλο αδελφάκι του Τιτανικού, έμελλε να είναι και το τελευταίο του, μιας και η γερμανική νάρκη, από την οποία πιστεύεται ότι χτυπήθηκε (από τον τρόπο που είχε ανοίξει το πλοίο), το βύθισε στην περιοχή μεταξύ Σουνίου και Κέας. 

Αρκετά χρόνια μετά, το 1975, η έμπειρη ομάδα του Γάλλου ωκεανογράφου, εξερευνητή Ζακ Υβ Κουστώ ανακάλυψε το «κουφάρι» του Βρετανικού ενώ σύμφωνα με τις έρευνες μετά το χτύπημά του από την νάρκη, μέσα σε ελάχιστο χρόνο τα τέσσερα πρώτα στεγανά και το λεβητοστάσιο είχαν γεμίσει με νερό.

 «Με ιστορίες αλλόκοτες ο θρύλος το χει ζώσει» που λέει και ο ποιητής το ιστορικό ναυάγιο του Ισμαήλ – Μπέη της Αιγύπτου. Στην Κίμωλο, εξαιτίας αυτού του ναυαγίου, όπου λέγεται ότι έκρυβε πολλούς θησαυρούς, οι κάτοικοι του νησιού υπέστησαν φοβερές βιαιοπραγίες από τους Τούρκους, μιας και ο θησαυρός δεν βρέθηκε ποτέ και οι Τούρκοι κατηγόρησαν τους άτυχους κατοίκους της Κιμώλου για αυτό! 

Συνεχίζοντας την περιπλάνησή μας στο Αιγαίο, βρισκόμαστε στην θάλασσα της Κύθνου, όπου, σε βάθος 495 μέτρων, εντοπίσθηκε το 2005 το βαθύτερο αρχαίο ναυάγιο (χρονολογείται μάλλον στο δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ.) που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα στο Αιγαίο πέλαγος και ένα από τα βαθύτερα στη Μεσόγειο.

Ένα άλλο σημείο της νεότερης ελληνικής ιστορίας το καταδρομικό «Έλλη» βυθίζεται λίγο έξω από το λιμάνι της Τήνου στις 15 Αυγούστου 1940 από τορπίλη του ιταλικού ναυτικού, η οποία έπληξε το καταδρομικό, στο ύψος του λεβητοστασίου, στη δεξιά του πλευρά ανάμεσα στις δυο καπνοδόχους. Λίγα λεπτά αργότερα το «Έλλη» περνούσε στην ιστορία …

 Το μεγαλύτερο ναυάγιο των κλασικών χρόνων ανακαλύφθηκε στα νοτιοανατολικά της Αλοννήσου, με εκτόπισμα πάνω από 100 τ. και φορτίο περίπου 4.000 αγγεία. 

Το εν λόγω ναυάγιο χρονολογείται από τον 5ο π.Χ. αιώνα, ανατρέποντας την, ως τότε, επικρατούσα άποψη ότι τέτοια πλοία ναυπηγήθηκαν μόνο κατά τη ρωμαϊκή περίοδο αποκαλύπτοντας ότι και στην ναυτική τέχνη της ναυπηγικής είχαμε τα πρωτεία! 

Και μετά την κλασική εποχή στη βυζαντινή και στη νησίδα Πελαγονήσι των Σποράδων, όπου διασώζεται μισό πλοίο της χρονικής περιόδου 1100-1150 μ.Χ σε βάθος 36 μέτρων.

Παγκοσμίως γνωστό είναι το αρχαιότερο ναυάγιο ενός πλοίου του 2200 π.Χ , βυθισμένο στο λιμάνι της νήσου Δοκού απέναντι από την Ύδρα. 700 αγγεία εξαιρετικής αρχαιολογικής σημασίας ήταν το φορτίο του πρωτοελληνικού πλοίου. 

Από την ναυμαχία της Σαλαμίνας μπορεί να ξέφυγαν αλλά όχι και από την καταιγίδα που ήταν αρκετή για να βυθίσει τα περσικά πλοία στα Κόκκινα, μέρος του κόλπου της Αναβύσσου γύρω από το ακρωτήρι. Ακόμη στον Σαρωνικό κόλπο εντοπίστηκαν δυο ναυάγια των πρώιμων βυζαντινών χρόνων στις νησίδες Κοράκια στο Πόρτο Χέλι και Βλυχός στην Ύδρα.

 Και ολοκληρώνοντας την περιπλάνηση μας στα χωρικά μας ύδατα, φτάνουμε στην λεβεντογέννα Κρήτη, όπου, λόγω και των μεγαλύτερων τρικυμιών της Μεσογείου που παρουσιάζονται στο δυτικό τμήμα της, έχουν συμβεί και τα περισσότερα ναυάγια, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα. 

Εξάλλου, στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ Θήρας και Κρήτης, βάσει πάντα ιστορικών πηγών, διέρχονταν εκατοντάδες πλοία.

Στη μεσομινωική ΙΙ περίοδο (1800-1700 π.Χ) χρονολογείται το ξύλινο σκαρί πλοίου μήκους 15 περίπου μέτρων, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 200 μέτρων από τα παράλια της νήσου Ψείρας, στον όρμο του Μιράμπελου στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου, σε βάθος 42-50 μέτρων. Είναι πολύ πιθανόν όπως προκύπτει και από τον εντοπισμό του το 2003 από τον τρόπο που είναι τοποθετημένο το φορτίο του (πλήθος αμφορέων) να σώζεται ολόκληρο.

 Τάφο των Καραβιών, ονομάζουν οι ναυτικοί μας την περιοχή του Ελαφονησίου, το μικρό νησάκι των 200 μέτρων από την ακτή που βρίσκεται στην Δυτική Κρήτη, 75 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τα Χανιά, μιας και είναι πολύ επικίνδυνη για τα καράβια.

Ο ομαδικός τάφος των 300 ψυχών που θάφτηκαν στο νησί, παίρνοντας μαζί του στον υγρό τάφο το υπερωκεάνιο «Imperatrice» το 1907, αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Στην παραλία της Γαύδου βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα χριστιανικά ναυάγια με τους 99 Άγιους Πατέρες από την Αίγυπτο και τον Ιωάννη τον Ερημίτη. Στην παραλία που εξώκειλε το πλοίο, ένα μικρό εκκλησάκι χτισμένο στην μνήμη τους γνωρίζει στους νεότερους το τραγικό γεγονός ενώ και η ίδια η παραλία πήρε το χαρακτηριστικό όνομα Πατεροβόλακας.

Τελικά η ιστορία φροντίζει πάντα να αφήνει τα χνάρια της. Αυτή τη φορά το κουβάρι της έπεσε στην θάλασσα και βγαίνοντας βρεγμένο και θαμπό, ξετύλιξε πρόσωπα και πράγματα γεμάτα φιλοδοξία, πατριωτισμό, θυσία, τυχοδιωκτισμό, ηρωισμό, καθημερινές δραστηριότητες μα, πάνω από όλα, φρόντισε να μάς δείξει πως ό,τι μένει πίσω αποδεικνύει ότι από όλες τις φουρτουνιασμένες θάλασσες ο άνθρωπος μπορεί να γίνει η αγριότερη δύναμη που αγωνίζεται να επιβιώσει, να επιβληθεί με οποιοδήποτε μέσο και πολλές φορές και με οποιοδήποτε τίμημα. 

...«Κι ύστερα θα καλαφατίσουμε ένα μεγάλο καράβι

Καινούριο, ολοκαίνουριο και θα το ρίξουμε στη θάλασσα

Θα χουμε γεράσει μα θα μάς γνωρίσουνε.

Μόνο τα παιδιά μας δε θα μοιάζουνε μ εμάς». 

(Μ.Αναγνωστάκης, ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ)

(Το κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «ΝΕΑ ΠΛΕΥΣΗ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ», ΤΕΥΧΟΣ 47)

πηγή :  costagarda